De zakheilige, kunst en cultuur in Doetinchem
Als groot kunst- en cultuur- en geschiedenisliefhebber wil ik graag iets met jullie delen: het verhaal van de Zakheilige van Doetinchem, een bijzondere archeologische vondst die voortleeft in een kunstwerk. Ik voel me erg betrokken bij oud-Doetinchem en toen kunstenaar Cornel Bierens ons in 2011 benaderde om de Zakheilige ook op andere manieren onder de aandacht te brengen, hebben we gelijk ja gezegd en er een moderne variant van gemaakt. Maar wat is nou die Zakheilige? En heeft Doetinchem nog meer kunst te bieden? Ik ga het je vertellen.
Archeologische opgravingen Doetinchem
Op 26 november 2007 hebben archeologen in Doetinchem, tijdens opgravingen voor het Loo-kwartier, een heel klein beeldje gevonden. Dit beeldje van slechts 2,8 cm hoog en 1 cm breed, dateert waarschijnlijk uit de 19e eeuw en werd meegedragen als beschermer tegen onheil. Het stelt Francis van Assisi voor en is gemaakt van verguld koper. Nou worden Achterhoekers vaak gezien als nuchter en wars van interesse in kunst en cultuur maar dat valt in de praktijk erg mee. De manier waarop de Zakheilige is vereeuwigd voor het nageslacht is heel bijzonder en verdient meer aandacht.
Historie beleven
Je kunt natuurlijk zo’n klein beeldje tentoonstellen in het Stadsmuseum maar dan ziet bijna iedereen het over het hoofd. Om de historie van Doetinchem echt te laten beleven is een plek nodig waar je meer kunt zien dan dat kleine zakbeeldje. Zo ontstond het idee om de Zakheilige van Doetinchem centraal te stellen in een kunststuk dat is opgenomen in de parkeergarage Het Loo. Een “archeo-kunstwerk” van de hand van de bekende kunstenaar Cornel Bierens. Als kunstenaar bekend om zijn grootschalige installaties waarbij hij vaak gebruikmaakt van anamorfose en mozaïektechnieken. En dat is nou net wat hij ook in Doetinchem heeft neergezet.
Cornel Bierens
In de Parkeergarage Het Loo, ook wel bekend als de Amphiongarage, bouwde Cornel met zijn team in zestien weken een bijzondere installatie die is opgebouwd met scherven die zijn gevonden tijdens de opgravingen in het Loo-kwartier. Deze zijn stuk voor stuk op een roestvrijstalen staaf gelijmd, 125 in totaal en vormen als geheel een kleurrijk bos.
Wil je het originele beeldje zien, dan kan dat op de brug op verdieping -1. Daar vind je de Zakheilige van Doetinchem bij de brug, links van je in een blauwe nis. Daal je af naar verdieping -2 dan zie je de kleurrijke scherven van de nieuwe sculptuur. Een sculptuur van 85 cm breed en maar liefst 17 meter lang, met een verhouding van 1:20 tegen 1:3 bij het originele beeldje.
Je zult dus niet snel zien dat het zoveel meer is dan een grote installatie totdat je door het speciale kijkgaatje kijkt. Dan zie je ineens de nieuwe interpretatie van De Zakheilige van Doetinchem waarbij de scherven opgaan in de sculptuur en samen een enorme Zakheilige tonen.
Zakheilige Doetinchem bewonderen
Sinds 21 mei 2011 is de Zakheilige van Doetinchem dus in twee vormen te bewonderen in Parkeergarage het Loo. En ook in een andere vorm vindt je deze in Doetinchem: de Zakheilige is bij Juwelier De Tijd aan de Van Nispenstraat 1-03 als zilveren hanger of speld verkrijgbaar, ontworpen door Cornel Bierens. Dit beeldje is een exacte kopie van het origineel, uitgevoerd in zuiver zilver en draagbaar als sieraad, om het gevaar af te weren of gewoon om een mooi Doetinchems souvenir mee naar huis te nemen. En ook leuk: Chocolaterie Puur Geluk aan de Boliestraat 24 biedt een chocolade-variant aan. Ik weet wel welke variant langer meegaat!
Wil je de Zakheilige van Doetinchem in het echt zien, dan zijn de Kunstroute Doetinchem én de Historische route Doetinchem een aanrader. Deze nieuwe wandelroutes zijn op 4 juni 2025 als eerste aangeboden aan burgemeester Mark Boumans van Doetinchem waarbij hij van ons ook een speld van de Zakheilige heeft gekregen. In beide routes is de Zakheilige opgenomen naast veel meer bezienswaardigheden, echt een aanrader voor Doetinchemers, alle andere Achterhoekers én voor toeristen.
Zakheilige Doetinchem bij Juwelier De Tijd
Je vindt hierin ook de verwijzing naar Juwelier De Tijd, waar je naast de zilveren Zakheilige nog meer kunst aantreft, zoals een bijzondere klok van Christiaan van der Klaauw, evenals een schilderij van de Achterhoekse kunstenares Louise te Poele dat het middeleeuwse Doetinchem weergeeft. En dan is er ook nog eens het atelier zichtbaar waar de edelsmeden hun eeuwenoude ambacht uitoefenen. Kunst, cultuur en ambacht bijeengebracht.
Wandelroutes Doetinchem
De wandelroutes zijn gratis af te halen op verschillende locaties zoals Juwelier De Tijd, de Stadskamer, St. Mini Manna, de Taalmaatjes, VVV/Stadsmuseum en het Gilde Doetinchem. Meer informatie over de routes vind je op de twee websites die aanvullend op deze wandelroutes zijn ontwikkeld: kunstroutedoetinchem.nl en historischeroutedoetinchem.nl.
Wil je de routes met gps-navigatie op je smartphone wandelen dan zijn ze ook beschikbaar als GPX-bestand: www.kunstroutedoetinchem.nl/gpx en www.historischeroutedoetinchem.gpx
Zo gek nog niet
Kortom: de Achterhoek(er) heeft wel degelijk oog voor kunst en cultuur en dat kan heel verrassend uitpakken. Niet alles is wat het lijkt: een kleurrijke installatie blijkt een uitvergrote zakheilige te zijn en een Doetinchemer is maar wat trots op zijn historie, waar veel meer van is te vinden dan je in eerste instantie denkt. De Achterhoek: nuchter én trots, een mooie combinatie. Wij Doetinchemers zijn zo gek nog niet!
Karena Rothuis-Schutte, juli 2025
Over de auteur
