Soorten edelstenen

Er zijn enorm veel verschillende soorten edelstenen beschikbaar. Hierbij kunt u kiezen uit kleurvariaties en intensiteit, slijpsels, grootte (karaat), zuiverheid, herkomst en bewerking. Hier vindt u een overzichtelijke lijst met soorten edelstenen en algemene informatie over deze edelstenen.

Edelstenen zijn zeldzame gesteentes die worden geslepen en gepolijst, mogelijk worden bewerkt en vervolgens verwerkt in sieraden en juwelen. Wanneer we het vanuit een andere hoek benaderen, zijn het in de basis allemaal mineralen. Mineralen worden onderverdeeld in diverse groepen op basis van hun chemische formule. Om als edelsteen geclassificeerd te worden, moet een mineraal voldoen aan een aantal voorwaarden zoals schoonheid, duurzaamheid en zeldzaamheid. Hieronder vindt u een lijst met bekende edelstenen en hun eigenschappen. We proberen hiermee niet compleet te zijn: er zijn nog veel meer (half)edelstenen maar deze worden minder gebruikt in sieraden.

Alexandriet

• Kleur: intens rood, felgroen

Deze steen is een zeldzame variëteit van chrysoberyl en werd in 1830 voor het eerst gevonden in het Oeral gebergte en vernoemd naar tsaar Alexander II. Nog zeldzamer is de alexandriet met kattenoog effect.

Amethist

• Kleur: paars tot lichtviolet

Amethist is een van de bekendste stenen uit de kwartsgroep en is een violette variëteit van mineraalkwarts. Typische insluitsels in amethist zijn ‘tijger- of zebrastrepen’. In natuurlijk licht komt de steen het beste tot zijn recht.

Aquamarijn

• Kleur: bleekblauw, bleekgroen, geelgroen, blauwgroen

De naam Aquamarijn stamt af van het Latijnse aqua marina, “zeewater” en is een variëteit van beryl. Santa Maria aquamarijnen hebben de mooiste kleur blauw.

Barnsteen

• Kleur: honinggeel, oranje, geelwit, hyacintrood.

Barnsteen is waarschijnlijk het meest bekend door insecten en andere ingesloten dieren, ook wel insluitsels genoemd. Barnsteen is gefossiliseerde hars van bomen, miljoenen jaren geleden.

Beryl

• Kleur: groen tot blauwgroen, aquamarijn, geel, roze en kleurloos

Deze edelstenen hebben een typische glasglans en variëren van doorzichtig tot doorschijnend. Ze zijn meestal gefaceteerd of gesneden en af en toe ook, zoals bij edelstenen met veel insluitsels, cabochon geslepen of als kraal verwerkt.

Berylloniet

• Kleur: kleurloos, wit of zacht geel

Berylloniet is zo genoemd door het berylliumgehalte. Door het lage luster en hardheid wordt deze edelsteen weinig toegepast en is daarom zeldzamer in de handel.

Bruine Beryl

• Kleur: bruin, sporadisch grijs of zwart

In Brazilië wordt bruine beryl gevonden met het optische stereffect. Andere bruine, grijze of zwarte beryl wordt zeer zelden geslepen.

Chrysoberyl

• Kleur: goudgeel, geelachtig groen, groen en bruin

In het verleden beschouwde men deze steen als een berylsoort echter wijkt chrysoberyl qua chemische samenstelling af van de beryl. Alle variëteiten van chrysoberyl vertonen een hoge glasglans. Een befaamde en zeer zeldzame variëteit van chrysoberyl is de alexandriet.

Citrien

• Kleur: geel, goud, bruin, roodachtig

Citrien of citroenkwarts is een kwartsvariëteit. Veel sieraden die gemaakt zijn met citrien zijn amethist of rookkwarts stenen die een hitte behandeling hebben ondergaan. Door verhitting reageren de ijzerionen en wordt de steen geel (zie de bewerking van edelstenen).

Diamant

• Kleur: kleurloos, wit, grijs, zwart, blauw, bruin, geel, oranje, roze, rood, paars, groen

Diamanten zijn transparante kristallen die onder hoge druk ontstaan uit koolstof. Diamant heeft een uitzonderlijk hoge brekingsindex en dispersie. Hierdoor wordt licht gebroken en weerkaatst, wat zorgt voor de prachtige schittering van de steen. Lees meer over Diamant.

Diopsied/diopsiet

• Kleur: kleurloos, wit, geel, geelgroen, licht tot donkergroen, groenzwart. Blauw, grijs en zwart zijn ook mogelijk.

De naam van diopsied is afgeleid van het Griekse dis (dubbel) en opsis (zien), dus dubbelzien of dubbelverschijning. De steen bestaat aan de ene kant uit een groot vlak, de andere kant uit meerdere kleine vlakken.

Gosheniet

• Kleur: kleurloos, transparant

Gosheniet is de kleurloze variant van beryl. Deze steen wordt vooral gevonden in Goshen, Massashusetts (VS), waarvan de naam dan ook is afgeleid.

Granaat

• kleur: rood, oranje-geel en groen

De granaatgroep bestaat uit verschillend gekleurde edelstenen met een vergelijkbare kristalstructuur. Granaten kunnen een kleurwisseleffect hebben waarbij zij in daglicht blauwachtig-groen zijn en in kunstlicht paarsachtig-rood. Ook worden granaten gevonden met een vier- en zesvormige ster.

Heliodoor

Kleur: van zeer licht geel tot diep goudgeel

De naam is Grieks voor geschenk van de zon. Helidoor wordt in de handel ook wel aangeboden als goudberyl. De kleur wordt veroorzaakt door ijzer en hoe intenser de gele kleur en hoe hoger de zuiverheid, hoe hoger de prijs.

Hematiet

• Kleur: donker grijsachtig-zwart

Hematiet is een donker grijsachtig-zwart mineraal met opaak metaalglans. Alhoewel hematiet grijs tot zwart lijkt is het eigenlijk zeer donkerrood, met de loupe is dit mogelijk te zien. Puur hematiet is non-magnetisch, wanneer het magnetiseert dan is het vergroeid met magnetische, vreemde mineralen.

Jade

• Kleur: felgroen (jadeïet) en diepgroen tot witgroen (nefriet)

Jade is een kostbare edelsteen die in twee varianten voorkomt, jadeïet en nefriet en wordt wereldwijd gevonden. Bij jade zijn kleur, helderheid en slijpkwaliteit vaak van groter belang dan het gewicht van een steen.

Kwarts

• Kleur: diverse

Kwarts is een van de meest voorkomende mineralen in de aardkorst. De naam komt van een Slavisch woord voor ‘hard’. Deze groep mineralen bestaat uit een zeer gevarieerd aantal edelstenen, in een breed spectrum van kleuren, met dezelfde chemische samenstelling en gelijke fysische eigenschappen en is allochromatisch. Bekende kwartssoorten zijn bijvoorbeeld bergkristal, amethist, citrien, agaat en rosekwarts.

Labradoriet

• Kleur: diepblauw tot grijs

Labradoriet is vernoemd naar het Canadese schiereiland Labrador en wordt soms ook spectroliet genoemd. Deze edelsteen geeft een kleurenspel dat wij labradoressentie noemen (diffractie en interferentie). Er is ook een doorzichtige variant, deze variant (lijkt wat grauwig) en heeft typische zwarte mineraalinsluitsels en barstjes. Kleine barstjes treft men overigens in alle labradoriet aan, dit is kenmerkend voor deze steen.

Lapis Lazuli

Kleur: diepblauw tot grijs

Lapis lazuli is een gesteente bestaande uit lazuriet, calciet en pyriet die met elkaar vergroeid zijn en is geliefd door de diepblauwe kleur. 6000 jaar geleden werd lapis lazuli in Afghanistan al gebruikt ter decoratie. Vandaag de dag wordt het cabochon geslepen voor in sieraden zoals zegelringen.

Maansteen

• Kleur: wit- tot melkachtig-wit

Maansteen heeft een wit- tot melkachtig voorkomen met een blauwe gloed, dat ook wel geïnterpreteerd wordt als een manschijnachtig witte lichtschijn, vandaar de naam van deze steen. Ook bestaan er maanstenen met kattenoogeffect van een vier- of zesvormige ster. Het aantal stralen dat met waar kan nemen is afhankelijk van de kijkrichting. Een effect dat we ook zien bij granaat en spinel.

Malaya granaat

• Kleur: donker tot licht roodachtig oranje

Malaya of malaia granaat is de naam voor een zeldzame variëteit van de granaat, die uitsluitend in Tanzania en Kenia wordt gevonden. Doorgaans zijn lichtere kleurvariaties zeldzamer en daardoor kostbaarder.

Morganiet

• Kleur: roze tot rozerood en violet
  

Morganiet is een zachtroze, soms violette of ook een zalmkleurige berylsoort. De kleur komt door het element Manganese. Deze steen is vernoemd naar de Amerikaanse bankier en verzamelaar John Pierpont Morgan sr.

Olivine

• Kleur : geelachtig groen

Olivine is een silicaat dat overvloedig in de aardmantel wordt aangetroffen. Veel meteorieten bevatten ook olivine, waardoor het een van de eerste edelstenen is waarvan we weten dat deze ook buiten ons zonnestelsel voorkomt. Olivine staat bekend als de minerale variëteit van peridoot en is meestal geelachtig groen, maar kan ook levendige gele, groene, oranje en bruine tinten bevatten. Het heeft een broze, gebroken textuur en varieert in ondoorzichtigheid van doorschijnend tot transparant.

Opaal

• Kleur: kleurloos, wit, zwart, groen, geel, bruinachtig geel, oranje tot roodachtig oranje

Opaal heeft zijn naam te danken aan het oude India en het betekent ‘steen’. De kwaliteit van opaal wordt bepaald door de achtergrond (donker of licht) en het kleurenspel. Zwarte opalen zijn meer geliefd dan witte opalen. Opalen met een sterk opaliserend effect, en het liefst met alle kleuren van de regenboog en een sterke rode kleur, worden het hoogst gewaardeerd.

Parels en cultivé parels

• Kleur: licht roze, wit, creme, goud, roze, zilver-roze, groen

Parels worden gezien als de oudste edelstenen die als sieraard door de mens gebruikt worden. Ze worden gevormd door weekdieren die een harde schelp om zich heen vormen en in zoetwater (mosselen) of zoutwater (oesters) leven. Gekweekte parels worden cultivé parels genoemd. De glans van een parel is uniek en ontstaat uit de reflectie van licht, in combinatie met iriseren. In het algemeen geldt: hoe ronder de parel, hoe beter en waardevoller.

Peridoot/Peridot

• Kleur: geelachtig-groen tot diepgroen, groenachtig bruin en bruin

Variëteit van olivine. Is een veelvoorkomend mineraal dat wordt gevonden in delen van Noord- en Zuid-Amerika, Afrika, Azië en Australië. Vooral de grote stenen zijn zeldzaam. Veel peridoot heeft insluitsels zoa ls spanningsscheurtjes, zwarte chromiet of ludwigite insluitsels. Een buitenaardse variant van peridoot is gevonden in meteorieten.

Pezzotait

• Kleur: doorzichtig tot transparant, roze of framboosrood

Hoewel pezzotait aangemerkt wordt als beryl-variant, kent het de elementen cesium en lithium en staat het mineraal gezien los van beryl. Herkomst is Madagascar en deze steen is vernoemd naar de Italiaanse mineraloog Federico Pezzotta.

Robijn

• Kleur: felrood, rood, paarsachtig- of bruinachtig-rood en diep rozerood

Robijn is een korund variëteit en dankt zijn rode kleur aan chroomdeeltjes. Uiterst zeldzaam, kostbaar en bijna net zo hard als diamant. De meest befaamde stenen komen uit Myanmar.

Rode beryl

• Kleur : rood tot violet

Vroeger was rode beryl beter bekend als bixbiet en is een van de zeldzaamste mineralen op aarde. De rode kleur wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van mangaan.

Saffier

• Kleur: diepblauw

Saffier is een transparant korund en dankt zijn blauwe kleur aan “vervuilende” titanium- ijzerdeeltjes. Mits van goede kwaliteit is saffier een van de meest waardevolle edelstenen.

Smaragd

• Kleur: smaragdgroen/donkergroen

Smaragd is een groene variëteit van beryl en wordt al millennia lang gebruikt in sieraden en kunstvoorwerpen. De groene kleur is synoniem geworden voor de officieel erkende kleur ‘smaragdgroen’.

Spinel

• Kleur: rood, oranje, roze, paars, lichtblauw, donkerblauw en groenachtig-blauw

Spinel is een ondergewaardeerde edelsteen met sterke glasglans en een goede hardheid. Pas 150 jaar geleden werd spinel erkend als zelfstandig mineraal, voor die tijd dacht men dat het robijn was. Rode spinellen worden het hoogst gewaardeerd en werden vroeger gezien als robijnen.

Tanzaniet

• Kleur: blauw / blauwviolet

Een variëteit van het mineraal zoisiet en komt, zoals de naam al doet vermoeden, uit Tanzania. De goede kwaliteit is saffierblauw en bij kunstlicht meer violet. Het grootste stuk Tanzaniet werd in 2020 gevonden, woog maar liefst 9,27 kg en werd verkocht voor meer dan 3,1 miljoen euro. Lees meer over Tanzaniet.

Toermalijn

• Kleur: kleurloos, alle tinten blauw of groen, rood, bruin, paars of zwart

Toermalijn is de naam voor een groep mineralen. Er worden in de handel zeven variëteiten onderscheiden, die elk een andere kleur vertegenwoordigen. ‘Turmali’ betekent in het Singalees dan ook ‘steen met gemengde kleuren’.

Topaas

• Kleur: oorspronkelijk kleurloos, geel tot zalmkleurig oranje, bruin, lichtblauw, roze

Pure topaas is kleurloos, maar door “verontreiniging” komt deze steen in veel kleurvariaties voor. De zeldzaamste en duurste topaas, de ‘goud’ topaas, werd vroeger nog al eens verwisseld met de goedkopere citrien.

Tsavoriet

• Kleur: groen, blauw-groen

Tsavoriet is een variëteit van granaat en voor het eerst ontdekt in het Tsavo-gebied, op de grens van Kenia en Tanzania. De topkwaliteit tsavoriet heeft een diep blauwachtige-groene kleur en geen insluitsels zichtbaar voor het blote oog. Pas sinds 1974, na een campagne van Tiffany & Co, werd de steen bekend bij het grote publiek.

Turkoois

• Kleur: turkoois

De naam van deze steen beschrijft direct de kleur. In Turkije wordt geen turkoois gevonden, maar de naam is aan Turkije verbonden omdat de handelswegen vroeger over Constantinopel voerden, het huidige Istanboel. Turkoois was al in de oude culturen een zeer geliefde edelsteen. Helaas is het van nature erg poreus. Tegenwoordig wordt bijna alle turkoois met kleurloze substanties geïmpregneerd, zodat deze harder wordt, beter te polijsten en de kleur stabiel is.

Zirkoon

• Kleur: rood, bruin, geel, groen, blauw en kleurloos

Zirkoon is al sinds de oudheid bekend, al is het onder verschillende namen. De huidige naam is waarschijnlijk afkomstig van het Perzische ‘goudkleur’. Het heeft een hoge lichtbreking (invallend licht wordt gesplitst in twee stralen) en sterke dispersie, wat resulteert in een sub-diamant glans en intensief vuur. Daarom wordt zirkoon meestal briljant geslepen zodat dit maximaal tot zijn recht komt.

Zonnesteen

• Kleur: rood, groen, blauw

Volgens de overlevering uit de tijd van de Vikingen is een zonnesteen een navigatiehulpmiddel. Het optische effect heet aventuresentie (zie de bewerking van edelstenen) en wordt veroorzaakt door insluitsels bestaande uit hematiet en goethiet plaatjes. Er zijn zowel ondoorzichtige als transparante zonnestenen op de markt.